افراد خلاق و ویژگی های شخصیتی آنها

خلاقیت آشکارسازی جنبه‌های پنهان خود است و فرد خلاق با ایده‌ها و ذهن خود یک نقطه آغاز را در جهان بوجود می‌آورد. تقریبا هر فردی می‌تواند شیوه‌ای جدید برای حل مسائل رایج زندگی پیشنهاد دهد یا درباره امکانات بیاندیشد و به جای آنکه تنها نظاره‌گر و دریافت کننده “آنچه هست” باشد. اما افراد خلاق دارای ویژگی های و نحوه عملکردی هستند که آنها را از سایرین مجزا می‌سازد. خلاقیت بخش از شکوفایی پتانسیل‌های درونی هر انسان است که می‌تواند با تربیت صحیح مغز بروز پیدا کند. اما شاید پیش از آن لازم باشد بطور دقیق‌تری ویژگی‌های شخصیتی افراد خلاق را بررسی کرد.

در این مقاله که خلاصه‌ای از فصل ششم کتاب “راهنمای جامع خلاقیت کمبریج” نوشته جیمز سی کافمن، رابرت جی استرنبرگ با ترجمه مرتضی شعبانی و دکتر هیلا بیگدلی است، تعاریف متفاوتی بر اساس نتایج مطالعات انجام گرفته بر روی افراد خلاق ارایه می‌شود. تعاریفی بر مبنای جنبه‌های شخصیتی افراد خلاق.

افراد خلاق و پیچیدگی سیستم عصبی

در علم عصب شناسی ثابت شده است که مغز افراد خلاق بسیار بیشتر از یک مغز غیر خلاق با مدارهای به هم پیوسته و پیچیده احاطه شده است. این یافته با توانایی افراد  خلاق یعنی داشتن ایده‌های بسیار زیاد که می‌تواند خارج از قاعده و دور از ذهن باشد، منطبق است. افراد خلاق مغزی پویا و قدرت درک بالایی دارند. پایه این موضوع بر این مبناست که هر چه در مغز ارتباط بین اعضا بیشتر باشد، پیوستگی بیشتر و قویتری بین آنها حکمفرماست.

شخصیت خلاق و نیمکره‌ فعال مغز

طبق مطالعات انجام شده، که توسط دانشمندان در خصوص فعالترین مناطق مغز در جریان حل مساله  خلاقیت حاصل شده است، هنگام فعالیت خلاقانه بخش جلویی مغز و نیمکره راست بیشتر فعال هستند. در حقیقت در مبحث خلاقیت دو نیمکره مغز در این برنامه‌ریزی نقش یکسانی ندارند. بنابراین افراد خلاق بیش از افرادی که خلاقیت کمتری دارند از نیمکره راست مغزشان استفاده می‌کنند. اما در این میان پژوهشگران به این نکته پرداخته‌اند که نباید نیمکره راست مغز را جایگاه اصلی و تنها مرکز خلاقیت یک فرد دانست. این موضوع بدین شکل قابل توجیه است که افراد خلاق روی نیمکره راست مغزشان بیش از نیمکره دیگر تکیه می‌کنند، در صورتی‌که این موضوع در کل برای سایر افراد اتفاق نمی‌افتد.

ویژگی‌های شخصیتی اجتماعی افراد خلاق

ویزگی‌های شخصیتی-اجتماعی در چگونگی ارتباط و توجه به دیگران تعریف می‌شود. افراد خلاق به استقلال و ناهمنوایی تمایل دارند و اگر دستورهایی خلاف میل یا اعتقادات خود را دریافت کنند، به سرپیچی از آنها تمایل نشان می‌دهند. به همین دلیل دیده شده است که مدیریت افراد خلاق بسیار دشوار است.

از بعد دیگر، تجزیه تحلیل‌ها نشان داده که بر خلاف تعریف عموم برون‌گرایی افراد نشانه خلاق بودن آنها نیست. هر چند یک فرد برون‌گرا دارای اعتماد به نفس بوده و فرد یاجتماعی است، ولی می‌تواند خلاق نباشد. بسیاری از افراد خلاق غیر اجتماعی و غیر خونگرم هستند که شخصیتی مستقل و با اعتماد به نفس بالا دارند.

خودکارآمدی نیز مولف دیگر یاست که انتظار می‌رود با خلاقیت ارتباط داشته باشد. نوعی احساس شایستگی و کفایت فرد در سطح توان خود، فرد خلاق حسی قوی از مفید بودن در حوزه تخصصی خود دارد.

افراد بسیار خلاق در همه چیز تردیدی منطقی دارند و اغلب خارج از چارچوب‌های محافظه‌کارانه رفتار می‌کنند. به نوع یآنها تمایلی به حفظ چیزها همان گونه که هستند و توام با ثبات و پایداری است را ندارند.

ویژگی‌های شخصیتی عاطفی-انگیزشی

ویژگی‌های انگیزشی از طریق امیال و فعالیت‌هایی که فرد می‌خواهد در آن موفق شود، تعریف شده است. در کل خلاقیت بنیانی انگیزشی دارد بنابراین حفظ خلاقیت در گرو حفظ انگیزه افراد است. فرد خلاق زمانی مبادرت به خلق افکار ابتکاری می‌کند که برای این کار محرک کافی داشته باشد. این محرک همان تحریک درونی فرد است یعنی میل، شوق و رغبت به انجام کار. به عبارتی افراد تا زمانی که احساس مفید و موثر بودن نکنند، رغبتی به انجام کار ندارند.

وقتی لذت و انگیزه درونی و هیجان در کار وجود داشته باشد و فرد بدنبال شناساندن و لذت از انجام کاری که انجام می‌دهد باشد، به سمت خلاقیت سوق داده می‌شود.

طبق نظر پژوهشگران این حوزه، عواملی نظیر پاداش، نظارت، رقابت عامل از بین برنده خلاقیت است. بر خلاف نظر عموم مشوق‌های بیرونی، میل و انگیزه درونی و محرک‌هایی که موجب خلاقیت و اعتماد به نفس می‌شود را از بین می‌برند. تجربه نشان داده که ایده‌های شکل گرفته بر اساس مشوق‌های بیرونی، میزان خلاقیت کمتری به نسبت ایده‌هایی که محرک بیرونی دارند را نشان می‌دهد. به عبارتی خلاقیت ارتباط مثبتی با منبع کنترل درونی دارد و فرد خلاق باید بیشتر دارای انگیزه درونی باشد تا بیرونی. وی بخاطر علاقمندی به فعالیت‌های خلاقانه در حال انجام خود ممکن است در برابر اطرافیان مقاومت کرده و خلاقیت خود را اعمال نکند. البته این بدان معنا نیست که انگیزه درونی به تنهایی تسهیل کننده تفکر خلاق است. مسلما هر انگیزه بیرونی در سرعت کار تاثیر دارد اما مهم‌تر از آن جاه طلبی برای خلق چیز جدید و ارزشمند است.

سنجش سطح خلاقیت

اما آیا می‌توان سطح خلاقیت در افراد را سنجید؟ این موضوع بارها دست مایه پژوهشگران مختلف بوده است. در این میان معروفترین ازمون مورد استفاده آزمون تورنس است. تورنس  خلاقیت را ترکیبی از ۴ عنصر  می داند:

سیالیت: قدرت تولید ایده های فراوان

انعطاف: توانایی تولید ایده های متنوع و یا تغییر مسیر فکری

ابتکار: توانایی تولید ایده و یا محصولی که پیش از این وجود نداشته است

بسط: توانایی توجه به جزییات ایده

 این آزمون قابلیت اجرا از سنین کودکی تا بزرگسال را دارد. البته آزمون‌های دیگری نیز وجود دارد که بر حسب مورد توسط مراکز مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرند.

اما آنچه مسلم است، سنجش خلاقیت و کسب نمره مطلوب در آن پایان کار نیست، مهم استفاده مطلوب و پرورش هر چه بیشتر آن در افراد مستعد است تا بتوانند از این پتانسیل درونی خود به بهترین نحو استفاده کنند.

موسسه نت حامی در اپلیکیشن توانمندسازی خود بخشی از دروس مد نظر خود برای افراد علاقمند به کارآفرینی را شناسایی پتانسیل خلاقیت خود و آشنایی با نحوه جهت دهی تفکر خلاقانه فرد در مسیر خویش فرمایی قرار داده است. مبحثی که در ترکیب با سایر مباحث، پتانسیل فرد را به بهترین وجه به سمت هدف خود راهنمایی می‌کند. با ما در این مسیر همراه باشید…